Scheepshistorie 32

Collectief: AUP Amsterdam 2023, softcover 128 blz., met vele foto's en illustraties. In dit deel de volgende artikelen. Geuzen in de zeegaten

In 1570 sloten drie watergeuzenkapiteins een overeenkomst om samen op te trekken in de onderneming waarvoor Willem van Oranje hen opdracht had gegeven. Het doel was de Spaanse overheersers optimaal schade toe te brengen. Al in 1570 hadden de watergeuzen hun eerste grote slag geslagen op het Vlie. Dat was het gebied waar de aanvoer van goederen naar Amsterdam met regelmaat passeerde. De ondernemingen van de geuzen, in sommige gevallen discutabel, bleken van grote economische betekenis voor het land.

Jochem Matthijs en Coenraad Smitt en het slavenschip Surinaamse Welvaart
Rond 1730 staat de West-Indische Compagnie haar monopolies stapsgewijs af als gevolg van het feit dat ook private kooplieden schepen naar West-Indië sturen om slaafgemaakte mensen in te kopen, die met name in het Caribische gebied en Suriname werden verkocht. Historisch onderzoek heeft aangetoond dat de Zeeuwen het grootste aandeel in deze lucratieve handel hadden. Het slavenschip Surinaamse Welvaart dat zeven reizen maakte, staat centraal in deze bijdrage. Het leven aan boord was voor de mensen slecht. Hoe een en ander geregeld werd, is op indrukwekkend wijze beschreven.

Multatuli op Ameland
Op 2 maart 1820 zag Eduard Douwes Dekker het levenslicht. Hij zou de auteur worden van het beroemde boek de Max Havelaar, onder het pseudoniem Multatuli. In deze bijdrage wordt ingegaan op de afkomst van zijn ouders. Vader Engel was leerling van de Kweekschool voor de Scheepvaart en bracht het tot kapitein op de grote vaart. Zijn moeder, Sietske Eeltjes Klein, was Amelandse en trad in Ballum met Engel in het huwelijk met een boeiende geschiedenis als gevolg. Multatuli hield blijvend van dit waddeneiland.

Memoires van een zeekapitein
Na de Tweede Wereldoorlog werd duidelijk dat iets meer dan de helft van de Nederlandse vloot verloren was gegaan en 3600 zeevarenden het leven lieten. Lange tijd bleef deze trieste geschiedenis onbekend, maar soms maakte een bemanningslid dat de geschiedenis van zijn schip en haar bemanning wereldkundig door in eigen beheer een boek uit te geven. Gezagvoerder Teunis de Graaf schreef de geschiedenis van zijn eigen schip (SS Tela) op. Bij het varen van een opgegeven route richting Engeland werd het schip door een Duitse onderzeeboot aangevallen en tot zinken gebracht. De bemanning overleefde de aanval, maar hun oorlog duurde daarna nog lang.

Stoomsleepboot Noordzee succesvol gerestaureerd
De oude stoomsleepboot Noordzee, inmiddels 100 jaar oud, ligt afgemeerd in Den Helder. Deze uit Hamburg afkomstige sleper is enkele malen van eigenaar gewisseld tot jachtenbouwer Jongert uit Medemblik het schip in bezit kreeg. Na diens dood werd de sleper overgedragen aan de stichting Stoomsleepboot Noordzee. Vanwege een defecte ketel moest zij al snel worden opgelegd, waarna de conditie hard achteruit ging. Herstel in Medemblik was niet mogelijk, maar bij Museumhaven Willemsoord in Den Helder bleken vrijwilligers met kennis van de stoomtechniek bereid het schip in oude glorie te herstellen. De sleepboot wordt regelmatig ingezet bij speciale nautische activiteiten. Op 8 mei 2022 werd het 100-jarig bestaan van de Noordzee gevierd en verscheen een jubileumboekje.